Het gebeurt vaker dan je denkt: een empathische, zorgzame vrouw valt voor een charmante man, die later narcistische trekjes blijkt te hebben. Hij verdraait kleine dingen, waardoor zij aan zichzelf gaat twijfelen. Hij verdraagt geen tegenspraak, reageert heftig boos en laat haar uitgeput achter. Misschien heb je geen partner met deze trekjes, maar wel een narcistische baas of ouder die jouw leven bemoeilijkt.
In dit artikel duiken we diep in de dynamiek tussen empathische mensen en narcisme. Niet de klinische diagnose, maar de subtiele narcistische trekjes die vaak voor problemen zorgen. Tegenwoordig wordt al snel gezegd dat iemand ‘een narcist’ is, maar meestal gaat het om bepaalde gedragingen. Hoe herken je ze? En hoe bescherm je jezelf tegen de negatieve effecten? Door de signalen te leren herkennen, kun je sterker in je schoenen staan.
De dynamiek: De aantrekkingskracht tussen empathie en narcisme
Als empathisch persoon voel je sterk mee met anderen en probeer je hen te begrijpen. Je hebt een diep verlangen om te helpen, waardoor je geneigd bent de negatieve kanten van mensen goed te praten. Vaak zie je vooral hun goede eigenschappen en rationaliseer je ongezond gedrag. Je voelt misschien dat er iets niet klopt, maar je sust jezelf door te denken dat de ander gewoon een moeilijke tijd doormaakt.
Dit wordt problematisch wanneer je te maken krijgt met iemand met narcistische trekjes. Narcisten hebben vaak een charmante en magnetische persoonlijkheid waarmee ze moeiteloos je aandacht trekken. Ze weten precies hoe ze je kunnen bespelen en manipuleren om hun zin te krijgen. Tegenspraak verdragen ze slecht, en hun defensieve reacties kunnen omslaan in boosheid of gaslighting—een vorm van emotionele manipulatie waardoor jij aan je eigen waarnemingen gaat twijfelen. Dit kan leiden tot langdurige emotionele uitputting, stress en burn-out en een verstoord zelfbeeld. Je gaat denken dat het aan jou ligt.
De psychologie achter de dynamiek
Empathische mensen zijn extra vatbaar voor deze dynamiek omdat ze diep van binnen hopen dat hun liefde, begrip en geduld de ander kan veranderen. Ze geloven in het goede in mensen en denken dat, als ze maar genoeg geven, de ander uiteindelijk zijn of haar destructieve gedrag zal inzien en verbeteren. Dit maakt hen kwetsbaar voor de manipulatieve tactieken van iemand met narcistische trekjes, die juist gedijen op deze grenzeloze betrokkenheid.
Tegelijkertijd voelen mensen met narcistische trekjes zich sterk aangetrokken tot empathische mensen. Empathen bieden precies wat zij nodig hebben: bewondering, zorgzaamheid en onvoorwaardelijke aandacht. Narcistische mensen zoeken bevestiging en iemand die hen op een voetstuk plaatst. Omdat empathische mensen geneigd zijn te geven en zich in te leven in de ander, vormen ze de perfecte bron van aandacht en emotionele voeding. Hierdoor ontstaat een toxische dynamiek waarin de empathische persoon steeds meer geeft, terwijl de narcistische persoon steeds meer neemt zonder iets terug te geven.
Kenmerken van empathische mensen en mensen met narcistische trekjes
Een van de grootste valkuilen van empathische mensen is hun moeite met het stellen van duidelijke grenzen. Ze willen niemand kwetsen en rationaliseren destructief gedrag omdat ze geloven in het goede in anderen. Dit maakt hen extra kwetsbaar voor mensen met narcistische trekjes, die juist grenzen overschrijden en zelden verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag.
Voor een empathisch persoon voelt liefde als geven, terwijl een narcistisch persoon liefde ziet als bewondering ontvangen. De empathische persoon geeft en hoopt op wederkerigheid, maar de narcistische persoon neemt zonder besef van de impact op de ander. Narcistische mensen denken vanuit een ‘ik’-perspectief, wat vaak leidt tot een gebrek aan wederzijds begrip en respect voor de gevoelens van de ander.
Dit creëert een vicieuze cirkel: de empathische persoon probeert harder te geven, in de hoop liefde of erkenning te krijgen, terwijl de narcistische persoon steeds meer verwacht en minder waarde hecht aan wat hij of zij ontvangt. Uiteindelijk leidt dit tot emotionele uitputting, een laag zelfbeeld en het gevoel nooit ‘genoeg’ te zijn.
Herkenbaar? Dan is het tijd om grenzen te stellen. Empathie is een prachtige eigenschap, maar alleen als het gepaard gaat met zelfrespect en gezonde grenzen.
Neem contact op met ons op voor een adviesgesprek
Als ervaren stress- en burn-out coaches begeleiden wij al vele jaren succesvol veel mensen op het gebied van stress, burn-out, persoonlijke ontwikkeling, (emotionele) blokkades of trauma, vitaliteit of andere vraagstukken. DIt doen we als wandelcoach in de natuur van Waalwijk, Tilburg of Breda, maar ook online. We begeleiden mensen uit heel Nederland (en buitenland). Daarnaast geven we workshops en trainingen zoals ademhaling, werkdruk en stress, gezonde voeding of energiemanagement voor particulieren en organisaties.
Neem gerust contact met ons op
- plan meteen een kennismaking of intake in: de agenda
- per email: linda@lindahoogendoorn.nl of esther@lindahoogendoorn.nl
- whatsapp of bel: 06-29581081
Herken de signalen: Wanneer is de relatie niet gezond?
Soms voel je aan alles dat er iets niet klopt in een relatie, maar kun je er de vinger niet precies op leggen. Het is meer een onderbuikgevoel. Zeker als je met iemand te maken hebt die narcistische trekjes heeft, kan het lastig zijn om te bepalen waar het misgaat. Een van de meest lastige signalen is gaslighting – een manipulatieve tactiek waarbij de ander jouw gevoelens en herinneringen verdraait, zodat jij aan jezelf gaat twijfelen. Je wordt onzeker over je eigen waarneming en kunt zelfs het gevoel krijgen dat jij het probleem bent.
Naast gaslighting zijn er nog andere signalen die erop wijzen dat de relatie niet gezond is:
-
Grensoverschrijdend gedrag – Iemand met narcistische trekjes heeft vaak weinig respect voor jouw grenzen. Als je “nee” zegt, kun je schuldgevoelens aangepraat krijgen of wordt er net zolang op je ingepraat tot je toegeeft.
-
Aantrekken en afstoten – De ene dag voel je je geliefd en speciaal, de volgende dag word je compleet genegeerd of zelfs afgewezen. Dit onvoorspelbare patroon houdt je in de relatie, omdat je blijft hopen dat de liefdevolle momenten terugkomen.
-
Onrealistische verwachtingen – De ander verwacht van alles van jou: begrip, steun, beschikbaarheid – maar wanneer jij iets nodig hebt, is er weinig ruimte voor jouw gevoelens. Alles draait om hun behoeften.
-
Altijd jij die zich aanpast – Je loopt op eieren, past je gedrag aan en weegt je woorden zorgvuldig af om conflicten te voorkomen. Ondertussen doet de ander geen enkele moeite om rekening met jou te houden.
-
Gebrek aan empathie – Jouw emoties worden weggewuifd of geminimaliseerd. Als je verdrietig bent of iets aankaart, krijg je reacties als “Je stelt je aan” of “Je bent te gevoelig.”
-
Jaloezie en controle – De ander probeert op subtiele of minder subtiele manieren invloed uit te oefenen op jouw keuzes, vriendschappen of zelfs de manier waarop je je gedraagt. Dit kan beginnen met ‘goedbedoelde’ adviezen, maar kan uitgroeien tot emotionele controle.
Wat kun je doen?
Als je deze signalen herkent, is het belangrijk om je grenzen te bewaken en eerlijk te kijken naar hoe deze relatie je beïnvloedt. Mensen met narcistische trekjes veranderen zelden – en als er al iets verandert, is het vaak omdat jij steeds verder over je eigen grenzen heen gaat om de vrede te bewaren. Onthoud: Een gezonde relatie voelt niet als een constante strijd waarin je moet bewijzen dat je goed genoeg bent. Twijfel niet aan je gevoel – als iets niet goed voelt, dan is dat een signaal op zich. Hieronder volgt nog een stappenplan, en belangrijk vind ik het om alvast te benoemen dat deze dynamiek niet voor niks in je leven is gekomen. Jij hebt hier zelf namelijk een belangrijke les in te leren en kunt er enorm van groeien. Je bent dus geen slachtoffer (veel mensen voelen zich wel zo, soms is dat terecht maar vaak niet).
Het stappenplan: Zo doorbreek je de dynamiek
Wanneer je merkt dat je vastzit in een relatie met narcistische trekjes, is het van cruciaal belang om actie te ondernemen en de dynamiek te doorbreken. Het kan moeilijk zijn om jezelf uit deze vicieuze cirkel te halen, maar het is zeker mogelijk. Regelmatig heb ik hier mensen al bij ondersteund, met goed resultaat. Hier is een praktisch stappenplan om je te helpen:
-
Bewustwording: De eerste stap is altijd het erkennen van de situatie voor wat hij is. Het kan verleidelijk zijn om de signalen te bagatelliseren of jezelf voor te houden dat het wel meevalt. Maar wees eerlijk tegen jezelf: herken de manipulatie, de gaslighting, en de emotionele uitputting. Jouw gevoelens mogen er zijn.
- Zelfreflectie: Stel jezelf wel de vraag of het niet om jouw eigen trigger gaat waardoor je uit emotie de ander een narcist noemt. Waarschijnlijk niet, maar het komt zeker voor. Leer dus het onderscheid te maken tussen jouw pijn en triggers en het gedrag van de ander. Dit vraagt helderheid en onderscheidingsvermogen. Soms wordt iemand te makkelijk als narcisitisch bestempeld.
-
Spreek je waarheid: Het kan lastig zijn, vooral voor empathische mensen, om openlijk hun gevoelens en grenzen te uiten. Maar het is noodzakelijk om duidelijk te maken wat je wel en niet tolereert. Wees eerlijk en assertief. Het is jouw recht om je grenzen aan te geven zonder je schuldig te voelen. Dit is geen strijd om gelijk te krijgen, maar om jezelf te beschermen.
-
Stel grenzen: Dit is misschien wel de grootste uitdaging, vooral als je een empathisch persoon bent die vaak anderen wil pleasen en oneindig veel begrip hebt. Maar het stellen van gezonde grenzen is essentieel om je welzijn te waarborgen. Leer “nee” zeggen zonder je schuldig te voelen. Het is een vaardigheid die je kunt ontwikkelen, en hoe vaker je het doet, hoe gemakkelijker het zal worden. In onze coaching doen we dit vaak spelenderwijs door het je echt te laten ervaren.
-
Verantwoordelijkheid bij de ander leggen: Wanneer de ander zich op een destructieve manier gedraagt, voel je dan niet verantwoordelijk voor hun acties of emoties. Je bent niet de oorzaak van hun manipulatie of emotionele uitbarstingen. Dit besef kan enorm bevrijdend zijn, maar het is belangrijk om deze waarheid diep in jezelf te verankeren. Natuurlijk komt het gedrag van de ander ook ergens vandaan maar dat wil niet zeggen dat jij je moeten laten beschadigen. Dat is niet liefdevol naar jezelf.
-
Zoek steun: De dynamiek tussen empathische mensen en narcistische trekjes kan super verwarrend zijn. Overweeg professionele hulp, zoals coaching of therapie, om beter te begrijpen hoe deze patronen zich afspelen en om effectieve coping strategieën te ontwikkelen om hiermee om te gaan. Het is niet zwak om hulp te zoeken, maar juist een teken van kracht, liefde en zelfzorg.
Lastige situatie: Als je baas narcistische trekjes heeft
Het kan ontzettend zwaar zijn om te werken met een narcistische baas. Onrealistische verwachtingen, constant micromanagement, en een gebrek aan waardering zijn vaak de norm. In zo’n situatie is het van belang om je emoties onder controle te houden en je professionele houding te bewaren. Blijf kalm en gefocust op je werk, zonder je persoonlijk aan te vallen.
Daarnaast is het cruciaal om alles goed te documenteren – van onrealistische eisen tot schadelijk gedrag. Dit beschermt je tegen manipulatie of gaslighting, vooral als je het gevoel hebt dat je niet op jezelf kunt rekenen om het te zeggen.
Zoek ook bondgenoten op je werk. Als je merkt dat anderen in een soortgelijke situatie zitten, kun je samen sterk staan en steun bieden aan elkaar. Het delen van ervaringen kan verhelderend werken en kan je helpen om de situatie objectief te bekijken. Soms is het nodig om je situatie grondig te heroverwegen en te kijken of het tijd is om je werkplek te verlaten, vooral als de werkplek te toxisch is om verder in te blijven.
Nog een lastige situatie: Als je ouder narcistische trekjes heeft
Het kan ongelooflijk pijnlijk zijn om een ouder te hebben met narcistische trekjes. Of je nu jong of volwassen bent, de effecten kunnen diep en langdurig zijn. Een ouder met narcistische neigingen kan je gevoelens constant ondermijnen, je grenzen niet respecteren en je vaak in de positie brengen waarin jij jezelf in twijfel trekt. Het kan voelen alsof je altijd moet geven, maar nooit echt gezien of gewaardeerd wordt. Je hebt misschien het gevoel dat je altijd moet voldoen aan hun verwachtingen, terwijl jouw eigen behoeften en gevoelens er niet toe lijken te doen. Dit kan leiden tot faalangst, perfectionisme, een leeg gevoel van binnen of nog veel meer.
Deze dynamiek kan dus heel veel invloed hebben op je zelfbeeld, je emoties en hoe je relaties met anderen aangaat. Het is belangrijk om in deze situatie voor jezelf op te komen. Dit kan heel moeilijk zijn, vooral als je het gevoel hebt dat je ouder altijd boven je staat. Maar vergeet niet, jij hebt het recht om je grenzen aan te geven, ook tegenover je ouders. Het is oké om afstand te nemen van toxiciteit, zelfs als dat betekent dat je bepaalde gesprekken of situaties moet vermijden.
Soms moet je accepteren dat je ouder niet zal veranderen. Wat je wel kunt doen, is jezelf beschermen door gezonde grenzen te stellen en niet verantwoordelijk te voelen voor hun reacties. Dit kan betekenen dat je gesprekken aangaat die anders zijn dan je gewend bent, of zelfs moeilijke keuzes maakt om je mentale welzijn te beschermen, zoals minder tijd met ze doorbrengen als de situatie te schadelijk is.
Het belangrijkste is dat je niet het gevoel hebt dat je de schuldige bent in hun gedrag. Jij bent niet de oorzaak van hun toxiciteit, en je hoeft niet hun emoties te dragen. Het erkennen van deze dynamiek is de eerste stap in het vinden van rust en ruimte voor jezelf.
In je kracht gaan staan
Of je nou een relatie, ouder of baas hebt met narcisitische trekjes. Het belangrijkste is dat je jezelf niet als slachtoffer ziet van de dynamiek tussen narcisme en empathie. Ik weet dat dit niet altijd makkelijk is, zeker niet als je diep geworteld zit in een patroon van geven, pleasen en jezelf aanpassen om de ander tevreden te houden. Maar juist daarin ligt je kracht – in het besef dat je kunt veranderen, kunt groeien, en de regie over je eigen leven weer kunt pakken.
Als empathisch persoon heb je een enorm potentieel om te leren van deze moeilijke ervaringen. Je hebt de gave om te voelen, te begrijpen, te geven – maar het is belangrijk om deze kracht niet tegen jezelf te gebruiken. Dus niet ten koste van jezelf. Wanneer je jezelf bewust wordt van de dynamiek die er speelt tussen empathische mensen en narcistische trekjes, krijg je de tools in handen om je grenzen te stellen. Dit stelt je in staat om de krachtige stap te zetten richting een gezondere, sterkere versie van jezelf.
Het is tijd om de regie over je leven terug te nemen, en dat begint bij zelfzorg en zelfrespect. Dit is geen egoïsme – dit is noodzakelijke bescherming voor jouw welzijn. Het is van belang dat je je eigen behoeften leert erkennen en ervoor kiest om ze op de eerste plaats te zetten. Het is tijd om te stoppen met het verontschuldigen van je gevoelens, je grenzen, of je verlangen naar rust en balans.
Door je bewust te zijn van de dynamiek die speelt, kun je niet alleen jezelf beschermen tegen manipulatie en emotionele schade, maar kun je ook je relaties op een gezonde manier onderhouden. Dit geldt voor zowel je persoonlijke relaties als voor je professionele leven. Relaties hoeven niet giftig te zijn. Je verdient liefde, respect en begrip, niet manipulatie en een constant gevoel van uitputting. Door je kracht terug te nemen, creëer je ruimte voor relaties die wel voedend en oprecht zijn.
Dus, stel die grenzen. Zet jezelf op de eerste plaats. En herinner jezelf eraan dat je geen andere taak hebt dan te zijn wie je bent: een waardevol, empathisch mens die het recht heeft op geluk en balans. Je hoeft geen slachtoffer te blijven van de dynamiek, want jij hebt de keuze om te veranderen. En dat is precies wat je kunt doen: veranderen en sterker dan ooit tevoren uit deze situatie komen.
Let op: Hoewel ik in deze blog vaak “hij” of “zij” gebruik, kan dit voor iedereen gelden. Het kan net zo goed andersom zijn, en ik gebruik deze termen voor het gemak van de tekst. De dynamiek tussen empathische mensen en narcistische trekjes speelt zich af in veel verschillende vormen en relaties, dus pas het gerust aan op jouw situatie.
Neem contact op voor een adviesgesprek!
Als de agenda op korte termijn geen ruimte heeft, bericht ons gerust. Zeker voor intakes en kennismakingen plannen we ruimte in omdat we van mening ben dat je met stress- en burn-out klachten snel geholpen wilt worden. Natuurlijk ben je ook welkom ook voor leefstijl- of vitaliteitsvraagstukken. Of voor informatie over trainingen en workshops!
Je kunt meteen inplannen in de agenda.
Of vul onderstaand contactformulier in, mail esther@lindahoogendoorn.nl of linda@lindahoogendoorn.nl.
WhatsApp op (06) 29 58 10 81.
Telefonisch zijn we moeilijk bereikbaar ivm workshops en coachsessies, dus laat een bericht of appje achter.
Spreekt onze manier van begeleiden je wel aan maar woon je niet in de buurt en wil je begeleiding in de natuur. Neem ook dan contact met ons op voor het vinden van een passende match voor jou. We helpen je om de juiste coach of therapeut te vinden binnen ons netwerk en team én begeleiden de communicatie richting werkgever of bedrijfsarts als dat nodig is.
