Parentificatie is een term die ik vaak hoor – en zelf heb ervaren – als het gaat om de rol die kinderen onbewust gaan vervullen. Als kind leer je om verantwoordelijkheden op je te nemen die eigenlijk voor volwassenen bedoeld zijn. In dit artikel bespreek ik wanneer parentificatie ontstaat, wat de gevolgen ervan zijn en hoe je dit patroon kunt doorbreken zodat je je weer vrij voelt om jouw plek in te nemen, zonder schuldgevoel of zorgen.
Ik ben groot en jij bent klein – rolverwisseling
Als kind hoort je ruimte te krijgen voor spel, liefde en groei. Maar wat gebeurt er als je al op jonge leeftijd merkt dat je de rol van ouder moet aannemen? Dit patroon ontstaat vaak uit de diepe, onvoorwaardelijke liefde die je voelt voor je ouders – en de behoefte om hen te helpen als zij er zelf niet meer in slagen voor zichzelf te zorgen. In mijn praktijk heb ik talloze verhalen gehoord én meegemaakt waarin kinderen meer gaan geven dan ze eigenlijk zouden mogen, of juist hun eigen behoeften wegcijferen. In dit artikel neem ik je mee in mijn visie op parentificatie, illustreer ik dit met praktijkvoorbeelden en bespreek ik hoe je deze cyclus kunt doorbreken.
Wat is parentificatie?
Parentificatie betekent dat een kind onbewust de rol van de ouder op zich neemt. Dit gebeurt op twee manieren:
• Emotionele parentificatie:
Je leert al jong om emotionele steun te bieden, te luisteren naar problemen van je ouder en zelfs troost te geven. Je voelt de pijn of het onvermogen van je ouder en besluit de leegte te vullen. Het kan ook zijn dat je de emotionele zorg voor een broertje of zusje op je neemt, daar waar je ouder dat niet kan doen.
• Instrumentele parentificatie:
Hier neem je praktische taken op je, zoals koken, schoonmaken of zorgen voor broers en zussen. Het kind gaat zo op een onbewuste manier de rol van volwassene aannemen. In mijn eigen ervaring merk ik dat dit altijd gebeurt vanuit liefde. Je wilt je ouder helpen, zeker als je merkt dat diegene tekortschiet in het vervullen van zijn of haar eigen behoeften. Hierdoor leer je al vroeg dat je meer moet geven of juist je eigen behoeften moet wegcijferen. Soms ga je ook meer geven om zelf te overleven, als kind ervaar je vaak dat dit het enige is wat je kunt doen (kinderpsychologie).
Neem contact op met ons op voor een adviesgesprek
Als ervaren stress- en burn-out coaches begeleiden wij al vele jaren succesvol veel mensen op het gebied van stress, burn-out, persoonlijke ontwikkeling, (emotionele) blokkades of trauma, vitaliteit of andere vraagstukken. DIt doen we als wandelcoach in de natuur van Waalwijk, Tilburg of Breda, maar ook online. We begeleiden mensen uit heel Nederland (en buitenland). Daarnaast geven we workshops en trainingen zoals ademhaling, werkdruk en stress, gezonde voeding of energiemanagement voor particulieren en organisaties.
Neem gerust contact met ons op
- plan meteen een kennismaking of intake in: de agenda
- per email: linda@lindahoogendoorn.nl of esther@lindahoogendoorn.nl
- whatsapp of bel: 06-29581081
Wanneer ontstaat parentificatie?
Parentificatie ontstaat vaak tussen 0 en 7 jaar, maar het kan ook op latere leeftijd ontstaan. De oorsprong ligt in wat ik graag de “magische liefde” noem die een kind voelt voor zijn ouder. Je merkt dat je ouder het niet goed kan managen – misschien vanwege stress, een moeilijke situatie of emotionele onbereikbaarheid. Denk aan situaties waarbij een ouder in een burn-out komt, een ouder depressief is, alcoholverslaving, overlijden, eigen trauma van de ouders, een zorgenkindje waar aandacht naar uit gaat etc. Daardoor gaat het kind:
• De plek van de ouder innemen: Je neemt taken over die eigenlijk voor een volwassene bestemd zijn, zodat je ouder niet hoeft te geven.
• Eigen behoeften wegcijferen: Je schakelt je eigen verlangens uit en gaat er vanuit dat de leegte van je ouder opgevuld moet worden.
Het resultaat is dat je als kind te veel gaat doen, geven of juist steeds terugtrekt en geen aandacht vraagt. Het komt voort uit een gevoel van onvermogen en de wens om de pijn en leegte te vullen. Later kan het zorgen voor veel (emotionele en mentale) problemen. Uiteindelijk kan dit dan ook gaan zorgen voor fysieke klachten. Ik heb wel eens gehad dat iemand vanaf het begin van het traject helemaal voorovergebogen stond, alsof ze een last op haar schouders droeg. In de opstelling en later met EFT hebben we dit loslgelaten, en wat denk je: ze stond echt ineens weer recht! Je ziet het dus soms ook aan de houding van iemand. Een last draag je vaak op je schouders, of er hangt iets aan je been (blok aan been).
Een voorbeeld uit de praktijk
In mijn praktijk hoor ik vaak verhalen zoals:
“Mijn moeder was emotioneel niet beschikbaar omdat ze depressief was, dus voelde ik dat ik altijd de verantwoordelijkheid had om haar op te vangen. Zo vrolijkte ik haar steeds weer op. Maar heb ik nooit zelf leren voelen wat mijn eigen behoefte was.”
Dit kind, uit pure liefde en het besef dat er iets mis was, nam de ouderrol op zich. Of het nu ging om het oplossen van problemen in het gezin of juist het constant willen zorgen voor een perfecte harmonie, deze kinderlijke overbelasting blijft vaak hangen – zelfs als volwassene. Hierdoor ervaar je later een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel, heb je moeite met loslaten, wil je controle houden, faalangst, perfectionisme of zelfs gevoelens van superioriteit, omdat je altijd het gevoel hebt dat je alles zelf moet oplossen. Denk je dus vaak “ik moet het alleen doen” of “ik zal het maar doen want anders gaat het niet goed”, grote kans dat het hiervandaan komt.
De metafoor: Opklimmen in de fontein
Els van Steijn beschrijft het zo mooi in haar boek De Fontein: stel je voor dat je familiesysteem een fontein is, met in de bovenste bak je grootouders, daaronder je ouders, en vervolgens jij met je broers en zussen. Normaal stroomt de energie (het water) van boven naar beneden. Maar als je als kind de plek van je ouder gaat innemen, klim je in de bak van je ouders. Hierdoor raakt de hele fontein ontregeld, en ontvangt iedere bak niet de juiste hoeveelheid energie. Het resultaat? Een systeem waarin harmonie en voorspoed verstoord raken. Met een familieopstelling (of andere methodes) kan je hier inzicht in krijgen en de dynamiek weer herstellen. Dit is naar mijn ervaring dus ook heel waardevol en zou eigenlijk voor vrijwel iedereen een keer goed zijn om te doen. In onze coachingstrajecten nemen we dit uiteraard altijd mee.
Gevolgen van parentificatie
Als het patroon eenmaal is ingesleten, ondervind je later in het leven de gevolgen:
• Voor jou als kind: Je ontwikkelt misschien een laag zelfbeeld, faalangst en een constant gevoel van verantwoordelijkheid. Je leert dat liefde voorwaardelijk is en voelt de druk om altijd de controle te moeten hebben. En vaak ook om meer te geven dan te ontvangen.
• Voor je relaties: Je vindt het moeilijk om gezonde grenzen te stellen. Je voelt je verplicht om voor anderen te zorgen, wat kan leiden tot afhankelijkheidsrelaties en het gevoel dat je er alleen voor staat. Daarnaast geef je het verkeerde voorbeeld ook onbewust weer door aan je eigen kinderen.
• Voor het familiesysteem: Net als de fontein, raakt het hele systeem ontregeld. Door de rolwisseling voelt iedereen de consequenties van een verstoorde energiehuishouding.
Hoe doorbreek je het patoorn van parentificatie?
Als je merkt dat je als volwassene nog steeds de ouderrol op je neemt, is het tijd om stappen te zetten richting heling. Hieronder bespreek ik de vier stappen die wij toepassen:
1. Bewustwording en erkenning
• Herken jouw patronen: Kijk terug naar je jeugd en identificeer de momenten waarop je de rol van ouder op je nam. Erken dat dit gedrag voortkwam uit een diepe liefde en de wens om te helpen. Je kunt ook het boek lezen “ongezien opgegroeid” wat hier ook over gaat.
• Accepteer je gevoelens: Het is normaal om schuld, verdriet of onmacht te voelen. Door deze emoties te erkennen, zet je de eerste stap naar heling.
• Ben je bewust van je beperkende overtuigingen en laat deze los. Denk aan overtuigingen zoals “ik kan en mag de ander niet belasten.”, “ik moet het alleen doe.”, “Ik sta er alleen voor.”
2. Ware vergeving
• Vergeef je ouders en jezelf: Realiseer je dat je ouders vaak handelden vanuit hun eigen pijn en onvermogen. Ware vergeving betekent niet dat je het gedrag goedkeurt, maar wel dat je de emotionele last loslaat.
• Laat de verantwoordelijkheid los: Je hoeft niet alles zelf op te lossen. Het erkennen dat het niet jouw taak is om de leegte van een ouder te vullen, geeft je de ruimte om voor jezelf te kiezen.
3. Therapieën die helpen
In mijn praktijk zie ik dat de combinatie van verschillende therapieën het meest effectief is:
• Innerlijk Kind Werk: Ga in gesprek met je innerlijke kind en geef het de liefde en aandacht die het gemist heeft. Door middel van visualisaties en dialogen kun je oude wonden helen.
• Familieopstellingen: Deze methode maakt zichtbaar hoe het familiesysteem ontregeld is geraakt en helpt je om oude patronen te doorbreken. “ik ben klein en jij bent groot”
• EFT of IEMT: Technieken zoals Emotional Freedom Techniques en de Integral Eye Movement Therapy helpen om negatieve emoties te neutraliseren en de neuronale koppeling tussen trigger en stressrespons te verbreken.
• The Work van Byron Katie: Door beperkende overtuigingen los te laten, creëer je ruimte voor gezonde gedachten en gevoelens.
4. Praktische tips voor dagelijks herstel
• Leer grenzen stellen: Oefen met ‘nee’ zeggen en sta stevig in je eigen behoeften. Dit voorkomt dat je steeds in de ouderrol terechtkomt.
• Investeer in zelfzorg: Plan regelmatig momenten van rust en reflectie. Zelfzorg is essentieel om in balans te blijven.
• Zoek ondersteuning: Of het nu door coaching, therapie of het delen van ervaringen met anderen is – ondersteuning helpt je om nieuwe inzichten te krijgen en gezondere patronen te ontwikkelen.
Een weg naar zelfheling en gezonde grenzen
Parentificatie ontstaat vaak in een vroege fase van het leven, wanneer je als kind onbewust de rol van ouder op je neemt. Het is een patroon dat voortkomt uit liefde, maar dat later in je leven kan leiden tot emotionele uitputting, moeite met grenzen stellen en ongezonde relatiepatronen. Door bewustwording, ware vergeving en het toepassen van effectieve therapieën zoals innerlijk kind werk, familieopstellingen en EFT kun je dit patroon doorbreken. Zo leer je jezelf weer te koesteren en je eigen plek in te nemen, vrij van schuldgevoel en overmatige verantwoordelijkheid.
Dit levert je heel veel op! Je vindt meer vrijheid in jezelf, je zult meer innerlijke rust ervaren omdat je trouwer aan jezelf bent. En daardoor ben je ook vitaler en energieker. Je houdt zoveel meer energie over en kunt gezondere relaties aangaan. Je leeft en werkt op basis van gelijkwaardigheid in plaats van dat je altijd meer aan het geven bent dan dat je kunt ontvangen.
Neem contact op voor een adviesgesprek!
Als de agenda op korte termijn geen ruimte heeft, bericht ons gerust. Zeker voor intakes en kennismakingen plannen we ruimte in omdat we van mening ben dat je met stress- en burn-out klachten snel geholpen wilt worden. Natuurlijk ben je ook welkom ook voor leefstijl- of vitaliteitsvraagstukken. Of voor informatie over trainingen en workshops!
Je kunt meteen inplannen in de agenda.
Of vul onderstaand contactformulier in, mail esther@lindahoogendoorn.nl of linda@lindahoogendoorn.nl.
WhatsApp op (06) 29 58 10 81.
Telefonisch zijn we moeilijk bereikbaar ivm workshops en coachsessies, dus laat een bericht of appje achter.
Spreekt onze manier van begeleiden je wel aan maar woon je niet in de buurt en wil je begeleiding in de natuur. Neem ook dan contact met ons op voor het vinden van een passende match voor jou. We helpen je om de juiste coach of therapeut te vinden binnen ons netwerk en team én begeleiden de communicatie richting werkgever of bedrijfsarts als dat nodig is.
